Υπάρχει ωστόσο και ένα άλλο ερώτημα που αφορά την Ελλάδα, όσο και την Ιταλία. Πώς είναι δυνατό, δυο λαοί που τροφοδότησαν σχεδόν ενάμιση αιώνα την Αμερική, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Γερμανία με μετανάστες, να δείχνουν τόσο λίγη κατανόηση για τους μετανάστες που έρχονται στη χώρα τους; Η Ελλάδα έζησε πάνω από μισό αιώνα, εξαρτημένη από τα εμβάσματα των Ελλήνων της Αμερικής, του Καναδά και της Αυστραλίας. Και έζησε κοντά άλλες τρεις δεκαετίες, εξαρτημένη από τα εμβάσματα των γκασταρμπάιτερ της Δυτικής Γερμανίας. Και όμως ελάχιστοι σκέφτονται και κατανοούν αυτούς που σε κάποια άκρης της Αφρικής ή της Ασίας περιμένουν εναγωνίως τα εμβάσματα των δικών τους από την Ελλάδα.

Στον πεζόδρομο κάτω από το διαμέρισμα που μένω υπάρχει ένα δημόσιο τηλέφωνο. Όλη μέρα, αλλά συχνά και τη νύχτα, ακούω τους μετανάστες να ουρλιάζουν για να ακουστούν ποιος ξέρει σε ποια άκρη της γης. Καποιες φορές όμως, αντί για τις δικές τους φωνές, ακούω τις αγωνιώδεις φωνές των Ελλήνων γκασταρμπάιτερ στη δεκαετία του ’60, όταν τηλεφωνούσαν από κάποιο σιδηροδρομικό σταθμό της Γερμανίας, στις οικογένειές τους στην Ελλάδα.

Είμαστε ένας λαός με κοντή μνήμη, ακόμα και για τη δική μας μοίρα.