Κάναμε για πάρα πολύ καιρό κατάχρηση μιας συγκεκριμένης απεικόνισης της ιστορίας που την περιορίζει σε μια σειρά πολέμων, λες και τα στρατιωτικά κατορθώματα ήταν το μόνο επίτευγμα κάθε χώρας. Από υπερεθνική και παγκόσμια σκοπιά, αυτή η αντίληψη για την ιστορία ως ιστορία του πολέμου καταλήγει σε πλήρη παραλογισμό. Λαοί, στρατοί , επιτίθενται σε άλλους λαούς, σε άλλους στρατούς, αρχιστράτηγοι νικούς άλλους, πόλεις καταστρέφονται, χώρες μεγαλώνουν, ύστερα ξαναμικραίνουν, αυτοκρατορίες επεκτείνονται ή συρρικνώνονται, η μία μετά την άλλη σε μια ατέρμονη διαδοχή χωρίς ανιούσα γραμμή, χωρίς θέα του συνόλου.
Δίπλα όμως σ’ αυτήν την ιστορία, υπάρχει ευτυχώς και μια άλλη, αυτή της ανθρωπότητας, της οικοδόμησης του πνευματικού πολιτισμού, των μεγάλων εφευρέσεων, των ανακαλύψεων, της ηθικής, επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου. Ενώ η απλή ιστορία των πολέμουν στο σύνολοτους, καταλήγει να περιγράφει μόνο μια αδιάκοπη διαδοχή απο σκαμπανεβάσματα, η ιστορία του πνευματικού πολιτισμού περιγράφει μια ασυγκράτητη άνοδο που οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερα ύψη. […]
Στην ιστορία των πολέμων, οι λαοί παρουσιάζονται μόνο ως εχθροί, αλλά στην ιστορία του πνευματικού πολιτισμού φαίνονται σαν αδέρφια: αυτή τους βοηθάει να καταλάβουν πώς μία χώρα γονιμοποίησε μια άλλη, πώς οι ανακαλύψεις συμπληρώθηκαν από άλλους, πώς για να το πούμε έτσι, ρεύματα δημιουργικότητας κυκλοφορούν από τον έναν λαό στον άλλον και πώς κάθε επιτυχία συμβάλλει στο κοινό καλό, εν αντιθέσει με τα στρατιωτικά κατορθώματα.
Η γενιά μας έμαθε στο σχολίο για τον Ξέρξη, τον Δαρείο, τον Καμβύση- τρεις βάρβαρους που μας αφήνουν παγερά αδιάφορους- περισσότερα από όσα έμαθε για τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Αλεσσάντρο Βόλτα, τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, τους αδερφούς Μονγκολφιέ και τον Γουτεμβέργιο. Έπρεπε να μαθαίνουμε απέξω τις λεπτομέρειες της παραμικρής μάχης, αλλά δεν υπήρχε στα βιβλία μας ούτε μια αράδα για τους κατασκευαστές των πρώτων σιδηροδρόμων ή για τους εφευρέτες της νέας χημείας. […]
Και όσο περισσότερο η τεχνολογική αριστεία όχι μόνο δοξάζει ένα έθνος αλλά κατοχυρώνει την ασφάλεια του, τόσο πιο πολύτιμο μοιάζει το να εκπαιδεύσουμε εγκαίρως μια γενιά ικανή να αισθάνεται θαυμασμό για τον εφευρέτη στο εργαστήριο του και για τον ιδιοφυή οργανωτή στο γραφείο του, θαυμασμό για τον Έντισον, τον Μαρκόνι, τον Αϊστάιν – μια γενιά που θεωρεί τον καλλιτέχνη και τον διανοούμενο τα καινούργια πρότυπα προς μίμηση με όλη την ενέργεια της ψυχής της.