Όλα. Θες να τα γράψεις όλα μαζί. Να τα χωρέσεις όλα στο χαρτί, όπως και στη ζωή:
Για το καλοκαίρι πριν τις διακοπές -που συνήθιζε να είναι το καλύτερο σου- για τις ετοιμασίες για το νησί -ψυχικές γιατί κατά τα άλλα, τι; Ένα μπλουζάκι και 3 βιβλία θα πάρεις. Ίσως κι ένα λουλουδάτο -ναι- πουκάμισο να πιεις κανένα ποτό σαν άνθρωπος- για το νέο βιβλίο που μυρίζει ακόμα χαρτί και το αρπάζεις ξαφνικά από τη βιβλιοθήκη και το κρατάς λες και θα του σκάσεις ένα φιλί, για ένα τραγούδι το Phil Collins που παίζει στο repeat απ’ το πρωί.
Να βάλουμε ντιβάνια στο σπίτι. Να το γεμίσουμε. Να κολλάνε στους τοίχους, τόπους τόπους στο σαλόνι. Αυτά, με τους -θεέ μου, τι λέξη- σουμιέδες που τρίζουν και τα τόσο λεπτά στρώματα σαν τα ζελεδάκια «σκουλήκια». Αυτά που διπλώνουν και τα ανεβάζεις στο πατάρι, αλλά δεν δίπλωσαν ποτέ γιατί στα σπίτια αυτά πάντα ερχόταν κόσμος να ανοίξει τα μονοπάτια εκείνα όπου όλα πάνε καλά.
Να ξαπλώνουμε τα μεσημέρια. Όπου βρει ο καθένας, όπου τον χτυπήσει ο Αύγουστος, όπου τον βρει. Στα ντιβάνια αυτά, που έχουν ακόμα σκιές από νυχτικά με κρόσια. Να κλείνουμε τα μάτια και να περιμένουμε να έρθει η σειρά μας, να μας χτυπήσει ο ανεμιστήρας στη ημι-περιστροφή του. Τόσο λίγο και μετά να περιμένουμε ξανά. Να κουνήσει σαν καλάμια τις τρίχες στο κορμί, αυτό που εσένα σε ανατριχιάζει και εμένα τόσο με ηρεμεί. Μαζί και την έξω από το παντζούρι πόλη. Όλη την πόλη, εκτός του μεντεσέ στο απέναντι πλυσταριό.
Αυτά τα μεσημέρια. Ίδια, αιώνες τώρα. 10 χρόνια πριν, ακριβώς, στη Θεσσαλονίκη, ένα μεσημέρι, ολόιδιο, που σου ‘γραφα:
γι’ αυτό και εδώ
σε ένα άδειο σπίτι
σε μια άδεια πόλη
ποτίζω στους τοίχους τις σκιές
των κατεβασμένων παντζουριών
σκαρφίζομαι περιπέτειες νεροχύτη
στα κάστρα των άπλυτων ποτηριών.
ένα αθόρυβο πήγαινελα από δωμάτιο σε δωμάτιο
μην και χορταριάσει το χολ
και δεν βρουν το γυρισμό αυτοί που ‘φύγαν.
Απλώνω το χέρι σαν για να πιάσω παγούρι και παίρνω από το ράφι τις Εποχές της Ικαρίας. Τις ακουμπώ στο στήθος μου. Έχουν τη δροσιά που κρατάει το χαρτί όταν είναι στη σκιά. Σαν διαβατήριο τις βαστάω. Σαν παρασύνθημα μάλλον. Να μου επιτραπεί η είσοδος. Για να επιστρέψω, στα άλλα μεσημέρια, εκείνα του νησιού, που τα ντιβάνια γίνονται πεζούλες κάτω από τις πασχαλιές και τις συκιές. Που η αλμύρα στο κορμί κάνει τη δουλειά της. Που το ‘να μάτι μένει μισάνοιχτο ξαγρυπνώντας για την πρώτη φωνή του φίλου, εκείνη που θα κηρύξει το απογευματινό μπάνιο, το πιο ωραίο.
Πόσο χρειάζεσαι να επιστρέψεις σε αυτά τα μεσημέρια; 4:39 μόνο.
Και το τραγούδι ξαναρχίζει. Καλή επιστροφή. (Ραντεβού τον Σεπτέμβριο)
But thinking young and growing older is no sin
And I can play the game of life to win.
A little bit of courage is all we lack
So catch me if you can, I’m goin’ back.
Ποια είναι η ιστορία της της Παλλικαρούς, του Πανταρούχα, της Κατσαρόλαινας και της Γριάς του Κακοπέρατου; Τι σχέση έχει ο Tom Waits με το καριώτικο ψωμί και ο Καπετάν Χοντρός με τον έλεγχο των τραπεζών; Τι συμβαίνει όταν συζείς με την Ψυχή και πώς αντιδράς όταν συναντάς έναν ζιφιό; Τι γυρεύει ο παπάς μέσα στο σακί και πώς γίνεται τα κουκιά να καθυστερήσουν το Πάσχα; Γιατί η Ικαρία είναι η Γη του επαναλαμβανόμενου τσιμπήματος και για ποιο λόγο ένας Ίκαρος κείτεται στη Γη της Σικελίας; Πώς συνεργάστηκε η NASA με την Ικαρία και από πού πανε για τα Ανεμοτάφια; Γίνεται μια Bubballoo να σου αλλάξει τη ζωή και πώς τα Λατάρια του Έρωτα ενισχύουν τον τουρισμό; Ποιοι είναι οι Νανούκ της Ικαρίας και πώς βρίσκει κανείς το νούμερο του Τραπάλου; Υπάρχει στ’ αλήθεια συνταγή για το Σουφικό και πότε, επιτέλους, θα φανεί το Καλή Αρχή; Μα τι, στο καλό, έχεις μαύρε κόρακα;
Εσύ, γνώρισες ποτέ σου, τους Ανθρώπους – Ικαρίες;
Οι ιστορίες, η Ιστορία, οι άνθρωποι, οι μνήμες και οι σκέψεις που μας ταξιδεύουν… στις Εποχές της Ικαρίας.
Την αφήγηση της Αργυρώς Τρυπουλά κατέγραψε η Ευφροσύνη Κουτσούτη για λογαριασμό του Κέντρου Τεκμηρίωσης, Έρευνας και Δράσης Ικαρίας. Τον δραματοποιημένο θεατρικό μονόλογο ερμήνευσε η Ηλέκτρα Τσακαλία σε παράσταση που πρωτοπαρουσιάστηκε πέρσι στο metamatic:taf, στο πλαίσιο του àrtεις; fest, το οποίο οργάνωσε το διαδικτυακό περιοδικό ikariamag.
Η ηλικιωμένη γυναίκα παρακολουθούσε με ιδιαίτερη ένταση τη θεατρική παράσταση «Το βαρκουλάκι», μια δραματοποιημένη εκδοχή για την Κατοχή και την προσφυγιά, η οποία βασίστηκε σε αφήγηση της 94χρονης Ικαριώτισσας Αργυρώς Τρυπουλά.
Ο σκηνοθέτης της παράστασης Κωνσταντίνος Βατούγιος, στην κονσόλα των φώτων, δίπλα στο κοινό, ακούγοντας τα σχόλιά της, κατάλαβε: Ήταν και εκείνη μέσα στο βαρκουλάκι, κι έμενε στη δίπλα ακριβώς σκηνή από την Αργυρώ!
Η συγκλονιστική περιπέτεια της νεαρής τότε Ικαριώτισσας, η φυγή από το νησί προς τα Μικρασιατικά παράλια, ξαναζωντάνεψε απρόσμενα, με ένα ιδιότυπο σμίξιμο όσων αποκαλύπτονταν στη σκηνή και όσων διαδραματίζονταν, ψιθυριστά, στο ακροατήριο!
«Η Ιστορία όχι απλώς κάνει κύκλους αλλά πολλές φορές αυτοί οι κύκλοι έχουν την ανάποδη φορά» μας λέει ο σκηνοθέτης. «Από τις ίδιες ακτές που σήμερα δυστυχισμένοι άνθρωποι ξεβράζονται ή καταλήγουν για να σωθούν, πριν μερικά χρόνια έφυγαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας -για να σωθούν κι αυτοί- ακολουθώντας την ακριβώς αντίστροφη πορεία. Όχι πριν χιλιάδες χρόνια. Μόλις χτες. Οι δικοί μας άνθρωποι, που κάποιοι από αυτούς ακόμα ζουν».
Την αφήγηση της Αργυρώς Τρυπουλά κατέγραψε η Ευφροσύνη Κουτσούτη για λογαριασμό του Κέντρου Τεκμηρίωσης, Έρευνας και Δράσης Ικαρίας. Τον δραματοποιημένο θεατρικό μονόλογο ερμήνευσε η Ηλέκτρα Τσακαλία σε παράσταση που πρωτοπαρουσιάστηκε πέρσι στο metamatic:taf, στο πλαίσιο του àrtεις; fest, το οποίο οργάνωσε το διαδικτυακό περιοδικό ikariamag. Σε σχετική συνέντευξή της η πρωταγωνίστρια είχε μιλήσει για κείμενο με δύο τινάγματα: ένα προς τη μνήμη, ένα προς τη λήθη («Αυγή», 18.12.15, http://www.avgi.gr/article/10971/6116244/arteis-trion-geneon-ikariake-paradose-se-perimenei-#).
Αύριο «Το βαρκουλάκι» θα παρουσιαστεί στην πρωτεύουσα του Βελγίου, με γαλλικούς υπότιτλους, στις «Ημέρες Ικαρίας», τις οποίες διοργανώνει ο Σύλλογος Φίλων Ικαρίας στις Βρυξέλλες.
Οι εκδηλώσεις άρχισαν χθες και συνεχίζονται σήμερα στο δημοφιλές εστιατόριο PHILEMA των Βρυξελλών με ικαριώτικες συνταγές από τον Μάνο Μακρυγιαννάκη, την Καλλιόπη Καρναβά και τον Νίκο Κουντούπη.
Το αφιέρωμα συνοδεύεται από μουσικές βραδιές, μαθήματα παραδοσιακού χορού από τη Χριστιάνα Κατσαρού και ικαριώτικο πανηγύρι (όχι, θα έλειπε!), με «Πράμνειο Οίνο» και με την ορχήστρα του Νίκου Πλάκα. Την Κυριακή, τελευταία ημέρα του αφιερώματος, θα προβληθεί η βραβευμένη ταινία του Λεωνίδα Βαρδαρού «LUDLOW, Οι Έλληνες στους πολέμους του άνθρακα». Αναφέρεται στην πιο βίαιη και αιματηρή σελίδα του εργατικού κινήματος στο Κολοράντο της Αμερικής το 1914, και στην άγνωστη συμβολή των Ελλήνων.
Όλα τα έσοδα των εκδηλώσεων θα διατεθούν σε κοινωνικά έργα και ιδιαίτερα στην ενίσχυση της τοπικής οργάνωσης «Βοήθεια στο σπίτι», που φροντίζει τους υπερήλικους του νησιού.
Το βαρκουλάκι δεν κρύβει τούτη τη φορά μέσα του πρόσφυγες. Μεταφέρει Ικαριώτες δημιουργούς και παραγωγούς, για να προβάλουν το νησί και να συγκεντρώσουν πόρους για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Συνέντευξη στο theartfoundation.metamatic για τις Ημέρες Σύγχρονης Ικαριακής Δημιουργίας που διοργανώνει το ikariamag.gr 17-20 Δεκεμβρίου 2015 στο metamatic:taf, Νορμανού 5 Αθήνα.
Το metamatic:taf έχει τη μεγάλη χαρά να υποδεχτεί για ακόμη μια φορά και λίγο πριν από τις γιορτές των Χριστουγέννων το artεις; fest, το τρίτο κατά σειρά φεστιβάλ σύγχρονης Ικαριακής Δημιουργίας στην Αθήνα. Πρόκειται για μια πολυδιάστατη συνάντηση που περιλαμβάνει εικαστικά, φωτογραφία, εγκαταστάσεις και video art, προβολές ντοκιμαντέρ, παρουσιάσεις βιβλίων, θέατρο, παραμύθια, πολλή μουσική και φυσικά… ικαριακά προϊόντα. Εν αναμονή της έναρξης του φεστιβάλ, κουβεντιάσαμε με τον Κωνσταντίνο Βατούγιο, τον άνθρωπο που εμπνεύστηκε και συντονίζει το επιτυχημένο και πολυαγαπημένο πλέον project.
-Πώς εκτιμάς τη μέχρι τώρα πορεία του Φεστιβάλ και τι θα έλεγες ότι είναι αυτό που το κάνει τόσο ξεχωριστό; Θέλω να πιστεύω ότι κάτι έχουμε καταφέρει ως τώρα. Δε μπορώ όμως να έχω καθαρή την εικόνα του γιατί είμαι ο ίδιος πολύ μέσα στη φάση. Ας το κρίνουν καλύτερα οι επισκέπτες. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι ξεκινήσαμε φιλοξενώντας έργα και δουλειές Ικαρίων ή ικαριακής θεματολογίας. Στο 2ο κιόλας Φεστιβάλ, γίναμε η αφορμή για να κινητοποιηθούν καλλιτέχνες με σκοπό να ενταχθούν στο artεις;. Φέτος, η συντριπτική πλειοψηφεία των εγκαταστάσεων, είτε είναι δικά μας project, είτε ξεκίνησε αποκλειστικά με την ώθηση του Φεστιβάλ: Συζητήσαμε στο arteam τι θέλουμε να κάνουμε, σχεδιάσαμε μαζί με τους καλλιτέχνες και στο τέλος προχωρήσαμε τις ιδέες εκείνες που «λειτουργούν» μέσα στην αποφασισμένη θεματική. Και όχι μόνο αυτό: Ένα μεγάλο – πολύ μεγάλο- μέρος του Φεστιβάλ, δουλεύεται στο νησί. Άνοιξε η όρεξη σε δημιουργικούς ανθρώπους που μένουν στην Ικαρία και τώρα υπάρχουν πυρήνες φίλων σε Ικαρία και Αθήνα που συνεργαζόμαστε στενά, καθημερινά, για να φέρουμε το περιεχόμενο εις πέρας.
Τώρα, σχετικά με το αν είναι «ξεχωριστό», δε ξέρω τι να πω. Θα έλεγα ότι αν είναι, οφείλεται στον απλό λόγο πώς δεν υπάρχει κάτι παρόμοιο, τουλάχιστον για την Ικαρία. Υπάρχουν άλλα πράγματα, εξίσου ή και πιο ενδιαφέροντα αλλά όχι έτσι.
-Μίλησέ μας λίγο για τη φετινή διοργάνωση. Πώς διαμορφώθηκε η θεματική, ο προσανατολισμός και τι νέα στοιχεία υπάρχουν φέτος; Τη διοργάνωση του φεστιβάλ την έχει το ikariamag.gr. Εμείς δηλαδή. Το ikariamag.gr είναι η αφορμή η οποία εδώ και 6 χρόνια έχει συγκεντρώσει πολλούς δημιουργικούς Ικαριώτες αλλά και φίλους του νησιού. Ξεκινήσαμε διαδικτυακά, αυτή είναι ακόμα η αφετηρία μας, και έχουμε προχωρήσει σε εκδόσεις, εκδηλώσεις, προϊόντα, το Φεστιβάλ και, καλά να ‘μαστε, βλέπουμε τι θα ακολουθήσει. Εκεί λοιπόν στο ikariamag.gr, έχουμε μία ιδιαίτερη αγάπη με τις ιστορίες, οι οποίες κατέχουν σημαντικό μέρος των «ελεύθερων πτήσεων», του blog μας ας πούμε. Το προηγούμενο artεις; είχε ως άξονα την πτήση του Ικάρου και την πτητική μας διάθεση. Φέτος, θα εστιάσουμε στον Ικαριώτη και την Ικαριώτισσα, στις ζωές τους και τις ιστορίες τους. Από το χτες και από το σήμερα. Ξέρετε, μεγάλο κομμάτι της ζωής μας ήταν η μετανάστευση και η προσφυγιά. Και αυτό θα το δείτε σε πολλές εγκαταστάσεις και εκδηλώσεις του φετινού Φεστιβάλ. Όταν ξεκινήσαμε τον σχεδιασμό δε γνωρίζαμε πως, δυστυχώς, θα είμαστε και επίκαιροι καθώς όλες αυτές τις ημέρες υποδεχόμαστε τους δυστυχείς αυτούς ανθρώπους στις ακτές μας, από τις οποίες κίνησαν οι παππούδες μας πριν μερικές δεκαετίες για ένα ανάλογο ταξίδι, πολλές φορές με την ακριβώς αντίθετη φορά.
Ως νέα στοιχεία φέτος, θα χαρακτήριζα, πέρα από αυτό που προείπα για την προετοιμασία μεγάλου μέρους του προγράμματος μας στην Ικαρία, τη φροντίδα μας στην «εμπειρία» του επισκέπτη. Θελήσαμε λοιπόν η είσοδος του καθενός στα δωμάτια των εγκαταστάσεων να του επιφυλάσσει μια πλουσιότερη επαφή με το περιεχόμενο αυτών, και σε πολλά να συμμετέχει και ο ίδιος, να μην είναι πια θεατής και να αλληλεπιδρά με τις αισθήσεις του. Ελπίζω κάτι να καταφέραμε. Μακάρι να είχαμε το χρόνο και τα μέσα για περισσότερα.
-Οι Ικαριώτες πώς προσεγγίζουν αυτό το εγχείρημα; Μπορώ να πω με ενθουσιασμό. Είναι στ’ αλήθεια πολύ συγκινητικό όλο αυτό. Το βλέπουμε όχι μόνο από κοντά, τις ημέρες του Φεστιβάλ ή στον απόηχο του αλλά και πριν, από τον τρόπο που το μοιράζονται στο διαδίκτυο. Θα λεγες, σαν με περηφάνια. Και γενικά το βλέπουμε αυτό στο πώς διαχέεται το περιεχόμενο του ikariamag.gr. Κάτι τέτοια σε κάνουν αισιόδοξο, μια που εμείς στο περιοδικό δεν έχουμε ως κέντρο μας ας πούμε τις… «δημοφιλείς» όψεις της Ικαρίας αλλά προσπαθούμε να πηγαίνουμε και παραπέρα ή παραμέσα.
-Ποια είναι τα μεγαλύτερα κλισέ γύρω από την Ικαρία και τι ισχύει στην πραγματικότητα; Θεωρείς ότι το Φεστιβάλ έχει επιδράσει στην εικόνα που έχει ο κόσμος για την Ικαρία; Δεν είμαι εγώ αυτός που θα ορίσει την πραγματικότητα. Τα κλισέ είναι πολλά, όμως δε θα έσπευδα να τα χρεώσω αποκλειστικά στους επισκέπτες ή τους τουρίστες μας. Πολλές φορές εμείς οι ίδιοι αναπαράγουμε όλα αυτά για αργούς ρυθμούς, τεμπελιές, αγχολυτικό τρόπο ζωής κλπ. Όχι ότι δεν ισχύουν ρε παιδί μου με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αλλά, έλα, πάμε παρακάτω να δούμε και τίποτε άλλο. Να πούμε και κάτι άλλο πέρα από τα ετοιματζίδικα. Φτάνει με την Ικαρία σε τάπερ.
Δεν ξέρω αν το Φεστιβάλ, όπως και το ikariamag.gr έχουν επιδράσει διαφορετικά, εκπέμποντας μια αλλιώτικη εικόνα για την Ικαρία. Μακάρι να ισχύει αλλά οφείλω να ομολογήσω ότι δεν είναι ο αρχικός μας στόχος. Δεν είμαστε εδώ για να ορίσουμε εμείς τι εστί Ικαρία. Δεν έχουμε αυτή την ανάγκη σε αντίθεση με ό,τι βλέπουμε τριγύρω που ο καθένας ξέρει να σου πει για το οτιδήποτε και σου κουνά το δάχτυλο. Αντιθέτως, οι ίδιοι διακηρρύττουμε την ύπαρξη πολλών Ικαριών και το δικαίωμά τους να αποτελούν την «Ιθάκη» μας με τον τρόπο που το έχει ανάγκη έκαστος. Εμείς, εκείνο που θέλουμε είναι να βρισκόμαστε, να θυμόμαστε, να σχεδιάζουμε, να δοκιμάζουμε, να τρώμε τα μούτρα μας, να ξαναπροσπαθούμε, να γλεντάμε και να έχουμε τριγύρω μας ανθρώπους που τη βρίσκουν και με την Ικαριά και με τη δημιουργία. Αυτό.
-Τέλος, ποια είναι η πιο όμορφη ανάμνηση που έχεις από το νησί σου; Όταν ήμουν 11-12 χρονών και έστηνα παραστάσεις εκεί με συνομιλήκους αλλά και μεγαλύτερους μου. Αυτή η – δίπλα στη θάλασσα- αίσθηση απόλυτης ελευθερίας στη δημιουργία, που ελάχιστες φορές την έχω αισθανθεί έκτοτε. Οι πρόβες δίπλα στα καΐκια και η πλατεία φωτισμένη για την παράσταση. Το ατέλειωτο περιπετειώδες καλοκαίρι με την πιτσιρΙκαρία.
fayum 